पूजेमध्ये शंख वाजवण्याची प्रथा अनेक युगांपासून चालू आहे. देशातील बर्‍याच भागात लोक शंख आपल्या देवघरात ठेवतात आणि नियम म्हणून ते पूजेच्या वेळी वाजवतात. पण शंख केवळ पूजेमध्येच उपयोगी नसतो तर त्याचा थेट फायदा होतो हे अगदी स्वाभाविक आहे.
वास्तविक, सनातन धर्माच्या अशा बर्‍याच गोष्टी आहेत ज्या केवळ आध्यात्मिकच नव्हे तर इतरही अनेक मार्गांनी फायदेशीर आहेत. देवघरात शंख असणे, तो वाजविणे आणि त्याचे पाणी योग्यरित्या वापरण्याचे बरेच फायदे आहेत. बरेच फायदे थेट आरोग्याशी संबंधित असतात. पुढे शंख वाजवण्याचे आणि पूजामध्ये त्याचा उपयोग करण्याचे काय फायदे आहेत याची चर्चा आहे.
1. असे मानले जाते की ज्या घरात शंख असतो तेथे लक्ष्मी निवास करते. धार्मिक ग्रंथांमध्ये शंखाला लक्ष्मीचा भाऊ म्हणून वर्णन केले आहे कारण लक्ष्मीप्रमाणेच शंखदेखील समुद्रातून उत्पन्न झाला आहे. शंख समुद्रमंथनातून उदयास आलेल्या चौदा रत्नांमध्ये गणला जातो.
2. शंख देखील शुभ मानला जातो कारण लक्ष्मी आणि भगवान विष्णू या दोघांनीही त्याला आपल्या हातामध्ये धारण केले आहे.
3. पूजा करताना शंख वाजवल्याने वातावरण शुद्ध होते. जिथपर्यंत त्याचा आवाज जातो, ते ऐकून लोकांच्या मनात सकारात्मक विचार निर्माण होतात. चांगल्या विचारांचे फळही नैसर्गिकरित्या चांगले असते.
4. शंखच्या पाण्याने शिव, लक्ष्मी इत्यादींचा अभिषेक केल्याने देवाला प्रसन्न होतात आणि त्याची कृपा प्राप्त होते.
5. ब्रम्हावैवर्त पुराणात असे म्हटले आहे की शंखात पाणी ठेवाल्याने आणि ते घरात शिंपडण्याने वातावरण शुद्ध होते.
6. शंखचा आवाज लोकांना उपासना करण्यास प्रेरित करतो. असे मानले जाते की शंखची उपासना केल्यास मनोकामना पूर्ण होतात. हे वाईट आत्म्यांना जवळ सुद्धा येऊ देत नाही.
7. शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की वातावरणात उपस्थित असलेले अनेक प्रकारचे बॅक्टेरिया आणि जंतू शंखनादाने नष्ट होतात. बर्‍याच चाचण्यांमध्येही असेच परिणाम मिळाले आहेत.
8. आयुर्वेदानुसार शंखोदक भस्मच्या वापराने पोटाचे आजार, दगड, कावीळ इत्यादी अनेक प्रकारचे आजार बरे होतात. तथापि, ते केवळ तज्ञ वैद्य यांच्या सल्ल्यानुसारच वापरावे.
9. शंख वाजवल्याने फुफ्फुसांचा व्यायाम होतो. पुराणात असे नमूद केले आहे की श्वासोच्छवासाच्या रुग्णाने नियम शंख वाजवल्यास तो श्वासोच्छवासाच्या त्रासातून मुक्त होऊ शकतो.
10. शंखात ठेवलेल्या पाणी पिल्यास हाडे मजबूत होतात. हे दातांसाठीही फायदेशीर आहे. शंखातील शेलमध्ये कॅल्शियम, फॉस्फरस आणि सल्फरच्या गुणधर्मांमुळे हे फायदेशीर आहे.
11. वास्तुशास्त्रानुसार शंखात असे बरेच गुण आहेत, ज्यामुळे घरात सकारात्मक उर्जा येते. शंखच्या आवाजाने जागृत ‘स्लीप्ट लँड’ आणि शुभ परिणाम देते.
