– डब्लूएचओ च्या अहवालातून सत्य समोर आल्याने खळबळ
न्युर्याक, दि. 6 (पीसीबी) – भारतातील अधिकृत कोविड-19 मृत्यूची संख्या कमी आहे यात शंका नसली तरी, बहुतेक इतर देशांप्रमाणेच, जागतिक आरोग्य संघटनेने गुरुवारी जाहीर केलेली “अतिरिक्त मृत्यू” आकडेवारी अनेक प्रश्न उपस्थित करते. 2020 आणि 2021 मध्ये भारतात 47.4 लाख कोविड-संबंधित मृत्यू झाल्याचा डब्लूएचओ चा अंदाज आहे. एकूण मृत्यू डेटा, मृत्यूच्या अहवालातील ऐतिहासिक ट्रेंड आणि राज्यांकडून कोविड मृत्यू नुकसान भरपाईचे दावे यांच्या पार्श्वभूमीवर हे अनुमान आहे. जर, खरंच, WHO संख्या दर्शनी मूल्यावर घेतल्यास, याचा अर्थ असा होतो की, साथीच्या रोगाच्या पहिल्या दोन वर्षांत कोविड-19 मृत्यूंपैकी 90 टक्के मृत्यू भारताने लपविली आहेत. कदाचित लाखो मृत्यूंची नोंदही झालेलीच नाही.
भूतकाळातील आकडेवारीवरून असे दिसून आले आहे की भारतातील सर्व मृत्यूंपैकी 90 टक्क्यांहून अधिक मृत्यूची नोंद आहे. इंडियन एक्स्प्रेसने गेल्या काही आठवड्यांत अनेक लोकसंख्या शास्त्रज्ञांशी चर्चा केली आहे. इतक्या मोठ्या संख्येने मृत्यू गहाळ होणे तसे अशक्य असल्याचा त्यांचा अंदाज आहे.
डब्लूएचओ च्या मते, 2020 मध्ये 8.3 लाख कोविड-19 मृत्यू झाले – त्या वर्षासाठी भारतातील अधिकृत कोविड-19 ची संख्या 1.49 लाख आहे. सरकारने गुरुवारी सांगितले की त्या वर्षी देशात अंदाजे 81.2 लाख लोक सर्व कारणांमुळे मरण पावले. हे मागील डेटाशी सुसंगत आहे. गेल्या दीड दशकात देशात दरवर्षी सरासरी 83.5 लाख लोकांचा मृत्यू झालेला आहे. 11 राज्यांमधील डेटा, जे एकत्रितपणे देशाच्या मृत्यूपैकी 75 टक्के आहेत, असे दर्शविते की या राज्यांमधील एकूण मृत्यूच्या संख्येपेक्षा नुकसानभरपाईसाठी केलेल्या अर्जांची संख्या दुप्पट आहे.
2019 मध्ये, भारतात यापैकी 92 टक्के मृत्यू नोंदवले गेले. मृत्यू नोंदणीच्या पातळीत गेल्या काही वर्षांत झपाट्याने वाढ झाली आहे. 2017 मध्ये 79 टक्के, 2018 मध्ये 86 टक्के, 2019 मध्ये ते 92 टक्क्यांपर्यंत पोहोचले आहे. त्यांच्या निवेदनात सरकारने असा दावा केला आहे की 99.95 टक्के सर्व मृत्यू 2020 मध्ये नोंदवले गेले. जर 81.2 लाख मृत्यूंपैकी 8.3 लाख मृत्यू कोविड-19 मुळे झाले असतील, डब्लूएचओ च्या म्हणण्यानुसार, 2020 मध्ये नॉन-कोविड मृत्यू फक्त 73 लाख होते. 2007 पासून डेटा उपलब्ध होईपर्यंत भारतातील एक वर्षातील एकूण मृतांची संख्या 80 लाखांपेक्षा कमी नाही.
डब्ल्यूएचओच्या अंदाजानुसार 2021 मध्ये 39.1 लाख कोविड-19 मृत्यू झाले आहेत. संपूर्ण जगाने एकत्रितपणे नोंदवलेल्या अहवालापेक्षा हे किमान 4 लाख अधिक आहे. 2021 साठी भारतातील अधिकृत कोविड-19 मृत्यूची संख्या 3.32 लाख आहे. याचा अर्थ असा होईल की त्या वर्षातील कोविड-19 मृत्यूंपैकी जवळपास 92 टक्के मृत्यू भारताने लपविले आहेत. अशा वेळी जेव्हा सरकार प्रत्येक कोविड-19 मृत्यूसाठी अनिवार्य रोख भरपाई देत आहे, तेव्हा लोकांना मृत्यूची नोंद करून घेण्यासाठी अतिरिक्त प्रोत्साहन दिले जाते.
खरं तर, भरपाईचे दावे देशातील कोविड-19 मृत्यूंच्या वास्तविक संख्येवरील वादावर नवीन प्रकाश टाकत आहे. 11 राज्यांमधील डेटा, जे एकत्रितपणे देशाच्या मृत्यूंपैकी 75 टक्के आहेत, असे दर्शविते की या राज्यांमधील एकूण मृत्यूच्या संख्येपेक्षा नुकसानभरपाईसाठी केलेल्या अर्जांची संख्या दुप्पट आहे. गुजरातमध्ये, अर्जांची संख्या मृत्यूच्या संख्येच्या 10 पट जास्त आहे, परंतु केरळमध्ये नोंद झालेल्या मृत्यूंपेक्षा अर्ज कमी आहेत. बिहारमध्येही, एकूण मृत्यूंपेक्षा अर्ज कमी आहेत हे दर्शविते की नुकसानभरपाईचे दावे मृत्यूच्या वास्तविक संख्येचे मूल्यांकन करण्याचा मूर्ख मार्ग असू शकत नाहीत. 50,000 नुकसान भरपाई मिळविण्यासाठी श्रीमंत वर्ग कदाचित हे दावे दाखल करत नसतील या वस्तुस्थितीव्यतिरिक्त, सरकारी संस्था आणि सेवांच्या सुलभतेशी संबंधित समस्या देखील हे अर्ज दाखल करण्यात अडथळे असू शकतात. मात्र, त्याचवेळी लोक बनावट अर्ज भरण्याचीही शक्यता आहे.
सुप्रीम कोर्टाने लोकांना खोटे दावे दाखल करण्याविरुद्ध आधीच चेतावणी दिली आहे आणि महाराष्ट्रासारख्या राज्याने 60,000 हून अधिक अर्ज फेटाळले आहेत जे बनावट आढळले आहेत. तथापि, सर्वात महत्त्वाची गोष्ट अशी आहे की अर्ज क्रमांक हे डब्ल्यूएचओच्या संख्येच्या जवळपास नाहीत. तसेच स्पष्ट केले आहे. डब्ल्यूएचओच्या आकड्यांवरून असेही सूचित होते की कोविड-19 मृत्यूचे प्रमाण भारतातील प्रति दशलक्ष लोकसंख्येमागे 3,448 आहे, अधिकृत मृत्यूच्या संख्येनुसार 384 ऐवजी. प्रति दशलक्ष मृत्यूची जागतिक सरासरी सुमारे 804 आहे. गोवा वगळता भारतात, केरळमध्ये सध्या प्रति दशलक्ष लोकसंख्येमागे सर्वाधिक मृत्यू आहेत.
