जरी नागरिकांकडून सरकारचे अंतिम मूल्यमापन मतपेटीद्वारे (आता मतदान यंत्र) केले जात असले, तरी असे काही संकेत आहेत जे विद्यमान सरकारबद्दल मतदार काय विचार करत आहेत, हे आपल्याला आधीच सांगतात. मतदारांचे सरकारबद्दलचे समाधान आणि विद्यमान व्यक्ती पुन्हा निवडून येण्याची इच्छा हे असे दोन संकेत आहेत. मतदारांना हे सरकार परत हवे आहे का?
याचे सरळ उत्तर असे आहे की या निवडणुकीपूर्वी बहुतांश प्रतिसादकर्ते मोदी सरकारला ‘आणखी एक संधी’ देण्यास तयार होते. तिसऱ्यांदा सत्ता मिळवू इच्छिणाऱ्या सरकारसाठी हे एक महत्त्वाचे यश आहे. तथापि, पुन्हा निवडून येण्याची ही इच्छा काही प्रमाणात या वस्तुस्थितीमुळे मर्यादित आहे की प्रतिसादकर्त्यांचे तितकेच मोठे प्रमाण आहे जे या सरकारला आणखी एक संधी देण्यास तयार नाहीत. 44% लोकांना हे सरकार पुन्हा निवडून यावे असे वाटते, तर 39% लोकांना सरकार पुन्हा निवडून येऊ नये असे वाटते. ही तफावत थोडीशी कमी असल्याने भाजपसाठी ही जागा काहीशी अनिश्चित आहे. सध्याच्या टप्प्यावर फेरनिवडणुकीचे समर्थन करणाऱ्यांपैकी एखादा गट दूर गेला किंवा भाजपची पुन्हा निवड करण्याचा उत्साह गमावला तर त्याचे भाजपवर प्रतिकूल परिणाम होऊ शकतात.
गेल्या दोन दशकांतील वेगवेगळ्या सरकारांच्या समान भावनांचा अहवाल देऊन सध्याच्या निष्कर्षाला दृष्टीकोनातून मांडतो. इतर निवडणुकांसाठी, पुन्हा निवडून येण्याची इच्छा आणि 2004 मधील प्रत्यक्ष निकाल यांच्यातील गूढ विसंगती वगळता, आम्हाला असे आढळले आहे की एक मजबूत इच्छाशक्ती किंवा ठाम अनिच्छा निवडणुकीच्या निकालाशी सुबकपणे जुळते. मोदी सरकारही याच पद्धतीचे अनुसरण करत आहे का, हे पाहणे बाकी आहे.
विशिष्ट आणि ठोस
मोदी सरकार पुन्हा का निवडून यावे असे विचारले असता, प्रतिसादकर्त्यांकडे फारसे ठोस उत्तर नाही. बहुतांश प्रतिसाद केवळ त्यांच्या पाठिंब्याचे कारण म्हणून सरकारने केलेल्या चांगल्या कार्याची प्रशंसा करतात. आपण याला सद्भावनेचा घटक म्हणू शकतो. विविध कारणांमुळे, सरकारने मतदारांची प्रतिष्ठा मिळवली आहे आणि निवडणुकीत सत्ताधारी पक्षासाठी ते चांगले ठरू शकते. मात्र, मतदारांनी उल्लेख केलेली दोन उल्लेखनीय कारणे म्हणजे कल्याणकारी योजना आणि मोदींचे नेतृत्व.
विद्यमान सरकार पुन्हा निवडून येण्याचे कारण
याउलट, ज्यांना हे सरकार परत येऊ द्यायचे नाही त्यांच्यासाठी कारणे अगदी स्पष्ट आणि ठोस आहेत. सरकारच्या आर्थिक धोरणांना आणि त्यांच्या परिणामांना व्यापकपणे नापसंती देणारी परस्परांशी संबंधित कारणे जर आपण एकत्रित केली, तर असे दिसून येते की प्रत्येक तीनपैकी दोन प्रतिसादकर्त्यांना हे सरकार परत नको आहे, ते अर्थव्यवस्थेचा संदर्भ देतात. प्रतिसादकर्त्यांनी आर्थिक अडचणी अगदी ठळकपणे नोंदवल्या आहेत. अहवालांमध्ये, सार्वजनिक दृष्टीकोन आणि प्राधान्यांना आकार देण्यासाठी वर्ग घटक संबंधित असण्याकडे देखील लक्ष वेधले आहे.
विद्यमान सरकार निवडून न येण्याचे कारण
शेवटी, सरकारच्या फेरनिवडणुकीसाठी अनुकूलपणे तयार नसलेले प्रतिवादी कोण आहेत? शहर आणि शहरवासी या सरकारला आणखी एक संधी नाकारण्याची शक्यता जास्त आहे; त्याचप्रमाणे, कमी श्रीमंत आर्थिक पार्श्वभूमीचे प्रतिसादकर्ते-उच्च वर्ग वगळता-या सरकारला दुसरी संधी मिळू नये असे म्हणण्याची शक्यता जास्त आहे. अंदाजानुसार, पुनर्निवडणुकीच्या समर्थनात उच्च जाती सर्वाधिक संख्येने आहेत (only one-third of the upper castes say that this government should not get another chance). पण हे सांगणे आवश्यक आहे की, ज्यांना सरकारला आणखी एक संधी नाकारायची आहे, त्यांची फार तीक्ष्ण सामाजिक ओळख नाही.
