नवी दिल्ली, दि. २० (पीसीबी) – अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी म्हटले आहे की चलनात चलनाचे मूल्य मार्च 2013 मधील 11.8 लाख कोटी रुपयांवरून मार्च 2022 मध्ये 31.3 लाख कोटी रुपयांपर्यंत वाढले आहे. चलनात असलेले चलन (नोटा आणि नाणी) (CiC) आणि CiC आणि GDP चे गुणोत्तर आर्थिक वर्ष २०१३ साठी 12% होते, तर आर्थिक वर्ष २०२२ पर्यंत ते 13.7% पर्यंत वाढले आहे, मंत्री सोमवारी संसदेत म्हणाले.
मार्च 2014 पर्यंत चलनात असलेले चलन ₹13,00,200 कोटी होते, ज्या वर्षी मोदी सरकार सत्तेवर आले होते, CiC-GDP प्रमाण 11.6% होते. RBI चा गेल्या 10 वर्षांच्या चलनाच्या नोटांच्या व्हॉल्यूम आणि मूल्यावरील डेटा दर्शवितो की व्हॉल्यूम 7,351.7 कोटींवरून 13,053.2 कोटीपर्यंत जवळजवळ दुप्पट झाला आहे, तर मूल्य ₹11.6 लाख कोटींवरून ₹31.05 लाख कोटीपर्यंत वाढले आहे. 2016 मध्ये मोदी सरकारच्या नोटाबंदी मोहिमेनंतरही चलनात वाढ दिसून आली, जी देशात चलनात असलेल्या सापेक्ष रोखीचे प्रमाण कमी करण्यासाठी लागू करण्यात आली होती.
त्याच्या प्रभावावर केंद्रीय मंत्री म्हणाले की, काळ्या पैशाची निर्मिती आणि संचलन कमी करण्यासाठी आणि डिजिटल अर्थव्यवस्थेला प्रोत्साहन देण्यासाठी “कमी रोख अर्थव्यवस्थेकडे” वाटचाल करणे हे सरकारचे ध्येय आहे. ती म्हणाली की नोटाबंदीमागील उद्देश “निर्दिष्ट नोटांच्या बनावट नोटांच्या वाढत्या घटना” नियंत्रित करणे हा होता, ज्या मोठ्या प्रमाणात चलनात होत्या. बेहिशेबी संपत्ती साठवण्यासाठी उच्च मूल्याच्या नोटांचा वापर मर्यादित करणे आणि अमली पदार्थांची तस्करी आणि दहशतवाद यांसारख्या विध्वंसक क्रियाकलापांना वित्तपुरवठा करण्यासाठी बनावट चलन वापरण्याच्या वाढत्या पातळीला आळा घालणे हे देखील यामागे होते.
डिसेंबर 2022 मध्ये सीतारामन यांनी सांगितले होते की चलनात चलनाचे मूल्य 2022 मध्ये 9.86% वाढून 31,05,721 कोटी रुपये झाले आहे. 2016 मध्ये NDA सरकारच्या नोटाबंदीनंतर,180 रुपायच्या मूल्याच्या बाबतीत सर्वाधिक 37.67% वाढ झाली आहे. 2018 मध्ये वर्षानुवर्षे लाख कोटी रुपये दिसले, असेही त्या म्हणाल्या.
RBI च्या मे 2022 मध्ये जारी झालेल्या वार्षिक अहवालात असेही म्हटले आहे की चलनात असलेल्या नोटांचे मूल्य आणि परिमाण अनुक्रमे 9.9% आणि 5% ने वाढले, आर्थिक वर्ष २०२२ मध्ये 31,05,721 कोटी रुपये आणि 13.05 लाख. तुलनेने, 2020-21 मध्ये चलनात चलनात वाढ (मूल्य आणि खंड दोन्ही) अनुक्रमे 16.8% आणि 7.2% होती.
डिजिटल इंडिया आणि बँकिंग आणि फिनटेक उद्योगात सरकारने केलेल्या विविध सुधारणांनंतरही चलनात नोटांच्या वाढीचे श्रेय “कोविड-19 साथीच्या रोगाची दुसरी लाट, ज्यामुळे देशाच्या विविध भागांमध्ये हालचालींवर नवीन निर्बंध आले” .
दरम्यान, अमेरिकन डॉलर आणि युरोच्या तुलनेत गेल्या सहा महिन्यांत देशांतर्गत चलनाच्या मूल्यात घसरण झाल्याच्या एका वेगळ्या प्रश्नावर अर्थ राज्यमंत्री पंकज चौधरी म्हणाले की, भारतीय रुपयाने 2 फेब्रुवारी रोजी युरोच्या तुलनेत इंट्राडे नीचांकी 90.47 रुपये गाठली. , 2023, आणि दिवस बंद झाला 90.39 रुपये/युरो.
ते म्हणाले की मार्च 2022 पासून रुपया अवमूल्यनाच्या दबावाखाली आला कारण भौगोलिक-राजकीय तणाव वाढला आणि यूएस फेडरल रिझर्व्हने आपले चलनविषयक धोरण कडक करण्यास सुरुवात केली, ज्यामुळे कच्च्या तेलाच्या किमती वाढल्या आणि जागतिक आर्थिक बाजाराची परिस्थिती घट्ट झाल्यामुळे देशांतर्गत आर्थिक बाजारातून भांडवलाचा प्रवाह वाढला.
