अभियांत्रिकी प्रतिभेसाठी जागतिक पॉवरहाऊस म्हणून भारताची ख्याती असूनही, अभियांत्रिकी पदवीधरांची संख्या आणि त्यांची रोजगारक्षमता यामध्ये एक महत्त्वपूर्ण अंतर कायम आहे. ही विषमता देशाच्या आर्थिक विकासासाठी आणि तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीसमोर एक महत्त्वपूर्ण आव्हान आहे.
रोजगाराची कोंडी:
भारतात दरवर्षी तब्बल 1.5 दशलक्ष अभियांत्रिकी पदवीधर तयार होतात, तरीही केवळ अल्प टक्के सुरक्षित रोजगार. अभियांत्रिकी पदवीधरांमधील रोजगारक्षमता 60% पेक्षा जास्त आहे, फक्त 45% उद्योग मानकांची पूर्तता करतात. शिवाय, या आर्थिक वर्षात पदवीधर होण्याची अपेक्षा असलेल्या 1.5 दशलक्ष अभियंत्यांपैकी केवळ 10% रोजगार सुरक्षित करतील अशी अपेक्षा आहे, टीमलीजच्या अहवालानुसार. अभियांत्रिकी पदवीधरांमधील कौशल्याची तफावत हे प्रमुख कारण आहे.
“अभियांत्रिकी हा भारताच्या विकासाचा फार पूर्वीपासून आधारशिला राहिला आहे, जो देशाच्या नवकल्पना, पायाभूत सुविधा आणि प्रगतीला आकार देणारा, करिअरच्या सर्वात पसंतीच्या पर्यायांपैकी एक म्हणून उदयास आला आहे. आम्ही राष्ट्रीय अभियांत्रिकी दिन साजरा करत असताना, देशाच्या विकासात अभियंत्यांच्या महत्त्वपूर्ण योगदानाचा गौरव करत, भारत अभियांत्रिकी प्रतिभा निर्माण करण्यात अग्रेसर आहे, दरवर्षी सुमारे 1.5 अभियंते पदवीधर होतात. तथापि, हे प्रभावी आउटपुट असूनही, आमच्या अभियांत्रिकी पदवीधरांची रोजगारक्षमता हे एक महत्त्वपूर्ण आव्हान राहिले आहे, ”टीमलीज डिग्री अप्रेंटिसशिपच्या अहवालात म्हटले आहे.
NASSCOM ने असा अंदाज व्यक्त केला आहे की भारताच्या तंत्रज्ञान क्षेत्राला पुढील 2-3 वर्षात कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि इतर अत्याधुनिक तंत्रज्ञानामध्ये प्रगत कौशल्य असलेल्या 10 लाख अभियंत्यांची आवश्यकता असेल. याव्यतिरिक्त, डिजिटल प्रतिभेसाठी मागणी-पुरवठ्यातील तफावत सध्याच्या 25 टक्क्यांवरून 2028 पर्यंत जवळजवळ 30 टक्क्यांपर्यंत वाढण्याची तयारी आहे. एआय, इलेक्ट्रिक वाहने (ईव्ही), सेमीकंडक्टर आणि वाढत्या वाढीमुळे वाढणारी मागणी इलेक्ट्रॉनिक्स उद्योग, अभियांत्रिकी पदवीधरांच्या रोजगारक्षमतेशी संबंधित एक गंभीर आव्हान अधोरेखित करतो.
उद्योगांनी सायबरसुरक्षा, आयटी, रोबोटिक्स आणि डेटा सायन्स यांसारख्या क्षेत्रांमध्ये अधिकाधिक कौशल्य शोधत असताना, हे स्पष्ट होते की केवळ पारंपारिक शैक्षणिक शिक्षण अपुरे आहे.
या विभागातून अधिक
कौशल्यांमधील ही तफावत दूर करण्यासाठी, आवश्यक उपायांमध्ये तांत्रिक शिक्षणाचे हाताशी असलेले व्यावसायिक प्रशिक्षण समाविष्ट आहे.
“प्रशिक्षणार्थी औपचारिक शिक्षणाबरोबरच संरचित, हँड्स-ऑन प्रशिक्षण देऊन, तरुण व्यावसायिक पहिल्या दिवसापासूनच कामासाठी तयार आहेत याची खात्री करून ही दरी भरून काढतात. वास्तविक जगाचा अनुभव आणि मार्गदर्शनासह, प्रशिक्षणार्थी वाढत्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये विकसित करू शकतात. उद्योग, व्यावसायिक आणि कंपन्या दोघांसाठीही एक विजय-विजय आहे,” धृती प्रसन्न महंता, उपाध्यक्ष आणि टीमलीज पदवी शिकाऊ उमेदवाराचे मुख्य व्यवसाय अधिकारी म्हणाले.
या अहवालातील मुख्य ठळक मुद्दे येथे आहेत:
कौशल्य अंतर: अनेक अभियांत्रिकी पदवीधरांकडे नियोक्त्यांच्या मागण्या पूर्ण करण्यासाठी आवश्यक व्यावहारिक कौशल्ये आणि उद्योग-विशिष्ट ज्ञानाचा अभाव असतो.
इव्हॉल्व्हिंग जॉब लँडस्केप: वेगवान तांत्रिक प्रगती आणि उदयोन्मुख उद्योगांच्या वाढीमुळे कौशल्ये जुळत नाहीत.
अप्रेंटिसशिपची भूमिका:
अंतर भरून काढणे: ॲप्रेंटिसशिप्स शैक्षणिक शिक्षणाला व्यावहारिक, नोकरीवरच्या प्रशिक्षणाची जोड देऊन एक मौल्यवान उपाय देतात.
उद्योग-संबंधित कौशल्ये: आजच्या स्पर्धात्मक नोकरीच्या बाजारपेठेत भरभराट होण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये आणि अनुभवाने शिकाऊ अभियंत्यांना सुसज्ज करतात.
व्यवस्थापित प्रशिक्षण सेवा (MTS): MTS सारखे नाविन्यपूर्ण कार्यक्रम नोकरीची तयारी वाढवण्यासाठी गहन, उद्योग-केंद्रित प्रशिक्षण देतात.
उद्योगाच्या मागण्या आणि भविष्यातील दृष्टीकोन:
वाढती मागणी: भारतातील तंत्रज्ञान क्षेत्राला AI आणि इतर उदयोन्मुख तंत्रज्ञानामध्ये प्रगत कौशल्य असलेल्या 1 दशलक्षाहून अधिक अभियंत्यांची आवश्यकता असल्याचा अंदाज आहे.
कौशल्याची कमतरता: डिजिटल प्रतिभेसाठी मागणी-पुरवठ्यातील तफावत वाढण्याची अपेक्षा आहे, ज्यामुळे संपूर्ण उद्योगांसाठी एक गंभीर आव्हान निर्माण होईल.
उदयोन्मुख क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रित करा: सायबरसुरक्षा, आयटी, रोबोटिक्स आणि डेटा सायन्स यासारख्या उद्योगांना कुशल अभियंत्यांच्या मागणीत वाढ होत आहे.
आव्हान संबोधित करणे:
पदवीधरांकडे आवश्यक कौशल्ये आहेत याची खात्री करण्यासाठी अभियांत्रिकी अभ्यासक्रमाला उद्योगाच्या गरजांनुसार संरेखित करणे आवश्यक आहे.
शिक्षण आणि उद्योग यांच्यातील मजबूत भागीदारी ज्ञानाची देवाणघेवाण आणि कौशल्य विकास सुलभ करू शकतात.
शिकाऊ उमेदवारांना प्रोत्साहन देणे आणि प्रशिक्षणार्थी आणि कंपन्या या दोघांनाही पुरेसा पाठिंबा देणे कौशल्यांमधील अंतर दूर करू शकते.
