निवडणुकीच्या लढाईत, तीन प्रक्रियांद्वारे मुद्दे तयार केले जातात. प्रथम, बोलणारे वर्ग, प्रसारमाध्यमे, मत तयार करणारे आणि यासारखे जे मुद्दे पुढे आणतात. याला अनेकदा ‘अजेंडा सेटिंग’ म्हणून ओळखले जाते. दुसरे म्हणजे, राजकीय पक्ष ज्या मुद्द्यांना महत्त्व आहे असे त्यांना वाटते आणि/किंवा ज्या मुद्द्यांना एकत्र आणणे त्यांना सोपे वाटते अशा मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित करण्याचा प्रयत्न करतात. शेवटी, आधीच्या दोन प्रक्रियांची पर्वा न करता, काही मुद्दे जनतेचे लक्ष वेधून घेत असतील कारण ते मतदारांच्या प्रत्यक्ष अनुभवाचा भाग आहेत.
मुद्द्यांचा तिसरा संच जाणून घेण्यासाठी, सी. एस. डी. एस.-लोकनीतिने केलेल्या मतदानपूर्व सर्वेक्षणात, मतदानाच्या निर्णयापर्यंत पोहोचण्यासाठी सर्वात महत्त्वाचा मुद्दा असल्याचे त्यांना वाटत असलेला मुद्दा ओळखण्यासाठी प्रतिसादकर्त्यांना एक मुक्त प्रश्न विचारण्यात आला. बेरोजगारी, महागाई आणि विकास हे तीन मुद्दे या यादीत सर्वात वर आहेत. उत्तरदात्यांना विकासाची सर्वाधिक चिंता असली तरी ते भाजपकडे झुकू शकतात, परंतु बेरोजगारी आणि महागाईबद्दल मतदारांची चिंता पक्षासाठी चिंतेचा विषय ठरू शकते. अर्ध्याहून अधिक प्रतिसादकर्ते हे भाजपसाठी चिंतेचे कारण असले पाहिजे.
एका अर्थाने, हे आश्चर्यकारक नाही. आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटनेच्या (आयएलओ) इंडिया एम्प्लॉयमेंट रिपोर्ट, 2024 मध्ये असे म्हटले आहे की भारतातील 83% बेरोजगार कामगार 30 वर्षांपेक्षा कमी वयाचे आहेत. जर आपण सध्याच्या निष्कर्षांची तुलना 2019 च्या अभ्यासाशी केली तर बेरोजगारीला सर्वात महत्त्वाचा मुद्दा मानणाऱ्या प्रतिसादकर्त्यांचे प्रमाण 11% वरून (2019 च्या मतदानोत्तर सर्वेक्षणात) 2024 च्या मतदानपूर्व सर्वेक्षणात 27% पर्यंत वाढले. त्याचप्रमाणे, सर्वात महत्त्वाचा मुद्दा म्हणून किंमतीत वाढ देखील 2019 च्या तुलनेत 19% ची प्रचंड वाढ झाली.
ताज्या अभ्यासात श्रीमंत लोक हे मुद्दे उपस्थित करण्याची शक्यता कमी होती आणि ग्रामीण प्रतिसादकर्त्यांनी बेरोजगारी आणि महागाई या समस्यांशी संबंधित असलेल्या समस्यांचा उल्लेख करण्याची शक्यता जास्त होती. कमी शिकलेले लोक महागाईबद्दल अधिक चिंतित होते, तर अधिक सुशिक्षित आणि तरुण मतदार बेरोजगारीबद्दल अधिक चिंतित होते.
भ्रष्टाचार किंवा राममंदिराचा उल्लेख मतदारांनी त्यांच्या सर्वात महत्त्वाच्या चिंता म्हणून केला नाही ही अनेकांसाठी उत्सुकता वाढवणारी बाब असू शकते. केवळ 8% लोकांनी या समस्यांचा स्वतःहून उल्लेख केला आहे. तथापि, आपण इतरत्र दाखविल्याप्रमाणे, प्रतिसादकर्त्यांना या दोन्ही मुद्द्यांबद्दल जागरूकता असते परंतु कदाचित जेव्हा ते मोहिमेत उपस्थित केले जातात तेव्हाच.
दुसऱ्या शब्दांत सांगायचे तर, मतदारांच्या अनेक चिंता असतात आणि त्यापैकी काही त्यांच्या मनात सर्वात वर असतात, तर इतर, प्रचारांद्वारे उपस्थित केल्यास, मतदारांवर परिणाम होण्याची शक्यता असते. मतदारांच्या या चिंतांचे प्रचाराच्या मुद्द्यांमध्ये कसे रूपांतर होईल याचा निकालावर त्यांचा प्रत्यक्ष परिणाम निश्चित होऊ शकतो?
