देश,दि.११(पीसीबी) – नरेंद्र मोदी सरकारने पाकिस्तान, बांगलादेश आणि अफगाणिस्तान या शेजारील इस्लामिक देशांतील छळ झालेल्या अल्पसंख्याकांसाठी नागरिकत्व (दुरुस्ती) कायदा मंजूर करून कायदा आणला होता, जो अशा स्थलांतरितांसाठी नागरिकत्व अर्ज जलद-ट्रॅक करण्यासाठी सेट होता. तथापि, पाकिस्तानमधील सुमारे 900 सोधा राजपूतांना काळ्या यादीत टाकण्याच्या अलीकडच्या निर्णयामुळे या हिंदू अल्पसंख्याकांचे भवितव्य धोक्यात आले आहे. ब्लॅकलिस्टिंग म्हणजे आता त्यांना भारतात येण्यासाठी व्हिसा दिला जाणार नाही.
काळ्या यादीत असलेले बहुतेक परमार क्षत्रिय कुळातील सोधा राजपूत आहेत, जे पाकिस्तानातील उमरकोट येथे राहतात. अमरकोट हे पाकिस्तानातील सोढा क्षत्रियांचे एक संस्थान आहे, ज्याला सामान्यतः उमरकोट म्हणून ओळखले जाते. यापैकी बहुतेक क्षत्रिय कुटुंबांचे भारतात, विशेषतः गुजरात आणि राजस्थानमध्ये नातेसंबंध आहेत. हिंदू परंपरा हिंदूंना त्यांच्या गोत्रात (वडिलोपार्जित वंश) लग्न करण्यास मनाई करते, ज्याचे पालन सोधा राजपूत देखील करतात. सोधा राजपूत त्यांच्या मुलांसाठी वैवाहिक संबंधांच्या शोधात अनेक दशकांपासून, विशेषतः गुजरात आणि राजस्थानमध्ये भारताचा दौरा करत आहेत. यामुळेच या गटातील जवळपास प्रत्येक सदस्याचे वैवाहिक संबंध गुजरात किंवा राजस्थानमधील आहेत.
सोडा कुळातील कुलदेवी (हिंदू धर्मातील पूर्वजांची देवता) ही हिंगलाज माता आहे, ज्याला हिंगलाज देवी, हिंगुला देवी आणि नानी मंदिर, हिंगलाज, पाकिस्तानमधील हिंदू मंदिर म्हणूनही ओळखले जाते. हे हिंदूंचे सिद्ध शक्तीपीठ आहे. लग्नानंतर सोधा राजपूत यांची मुले त्यांच्या कुलदेवी हिंगलाज मातेची पूजा करण्यासाठी पाकिस्तानात जातात. तसेच पाकिस्तानातील विवाहित हिंदू आपल्या कुलदेवीची पूजा करण्यासाठी राजस्थानला जातात.
केंद्र सरकारने गेल्या ४-५ वर्षांत त्यांना व्हिसा देणे बंद केल्याने पाकिस्तानातील सोधा राजपूत अडचणीत सापडले आहेत. व्हिसा संपल्यानंतरही हे पाकिस्तानी हिंदू नागरिक भारतात येतात आणि इथेच राहतात, असे केंद्र सरकारचे मत आहे. भारताने देऊ केलेले 30- किंवा 40 दिवसांचे शहर-विशिष्ट व्हिसा त्यांच्या गरजांसाठी अपुरे आहेत, असा युक्तिवाद सोधा करतात. लग्नाच्या तयारीला वेळ लागतो, कारण त्यासाठी संभाव्य वधू किंवा वरच्या कुटुंबाला अनेक भेटी द्याव्या लागतात, तसेच लांबलचक लग्न समारंभही आवश्यक असतात. ते असेही सांगतात की ते देशात बेकायदेशीरपणे राहत नाहीत आणि त्याऐवजी व्हिसाच्या मुदतवाढीसाठी अर्ज करतात.
गेल्या पाच वर्षांपासून भारत सरकारने स्वीकारलेल्या या व्हिसा धोरणामुळे अशा अनेक सोढा राजपूतांना भारतात आपल्या प्रियजनांच्या विवाहसोहळ्यांना किंवा अंत्यसंस्कारांना उपस्थित राहता आलेले नाही. इतर अनेक कुटुंबे आहेत ज्यांना व्हिसा प्रकरणापासून दूर ठेवले जात आहे. शक्ती सिंह सोढा ही अशीच एक व्यक्ती. तो पाकिस्तानातील उमरकोट येथे राहतो. तो त्याच्या चार बहिणींचा एकुलता एक भाऊ आहे ज्यांचे लग्न राजस्थान, भारतात झाले आहे. अनेक वर्षांपासून शक्तीसिंह सोढा आपल्या बहिणींना भेटू शकलेले नाहीत. तो दावा करतो की आपण अनेक वर्षांपासून व्हिसासाठी अर्ज करत आहे, परंतु प्रत्येक वेळी पाकिस्तानमधील भारतीय दूतावास त्याचा अर्ज फेटाळत आहे.
खरं तर, 2017 मध्ये जेव्हा शक्ती सिंह सोढा भारत भेटीवर आले होते, तेव्हा त्यांना स्थानिक परदेशी निवासी नोंदणी कार्यालय (FRRO) द्वारे व्हिसाची मुदतवाढ मिळाली. त्याला आता पुन्हा जायचे आहे पण गेल्या वेळी जास्त मुक्काम केल्यामुळे त्याला व्हिसा नाकारला जात आहे. त्याचप्रमाणे, अशी अनेक कुटुंबे आहेत जी कौटुंबिक कार्ये किंवा भारतात राहणाऱ्या आपल्या प्रियजनांच्या अंत्यसंस्कारापासून वंचित आहेत. व्हिसाच्या समस्या देखील वधू आणि वरांना वेगळे ठेवत आहेत.
सिंधमधील अमरकोट (आता उमरकोट) चे माजी क्षत्रिय राजा आणि पाकिस्तानातील प्रसिद्ध हिंदू नेते राणा हमीर सिंग सोढा यांनी सोढा राजपूतांच्या मुद्द्यावर OpIndia शी संवाद साधला. राणा हमीर सिंग यांनी टिपणी केली, “अनेक दशकांपासून आमच्या लोकांनी राजस्थान आणि गुजरातमध्ये इतर क्षत्रिय कुळातील लोकांशी लग्न केले आहे.” फाळणीनंतर पाकिस्तानातील सिंधमधील राजपूतांना आता भारतातील गुजरात आणि राजस्थानमध्ये जावे लागणार आहे.
राणा हमीर सिंग पुढे म्हणाले की, राजस्थानच्या शेजारील जिल्ह्यांना लागून असलेल्या पाकिस्तानातील सिंध राज्यातील थारपारकर, उमरकोट आणि संघार जिल्ह्यांतील सोढ हे केवळ वैवाहिक संबंधांसाठीच नाही तर आपल्या पूर्वजांशी निगडित धार्मिक आणि सांस्कृतिक समजुतींसाठीही राजस्थानमध्ये येतात. .
खरेतर, 2007 मध्ये, काँग्रेस सरकारने सोधा राजपूतांच्या व्हिसा कालावधी 40 दिवसांवरून सहा महिन्यांपर्यंत वाढवण्याचा निर्णय घेतला, त्यांच्या समस्यांना प्रतिसाद म्हणून. राजस्थानचे तत्कालीन राज्यपाल एसके सिंग, जे पाकिस्तानचे उच्चायुक्त देखील होते, यांनी सोधा राजपूतांना सहा महिन्यांची व्हिसाची मुदतवाढ दिली होती.
राणा हमीर सिंग सोढा म्हणतात, “एसके सिंग हे पाकिस्तानचे राजदूत होते आणि माझे वडील राणा चंद्र सिंह जी यांचे अतिशय प्रिय मित्र होते. मी सुचवले की त्यांनी आमच्या कामगारांना त्यांच्या समस्या लक्षात घेऊन व्हिसा वाढवण्याचा पर्याय उपलब्ध करून द्यावा. राज्यपाल या नात्याने, एस.के.सिंग जी यांनी त्यांना तत्काळ मान्यता दिली होती,” उमरकोटचे तत्कालीन राज्यकर्ते, 26व्या पिढीतील सोधा शाही यांची आठवण झाली. काँग्रेसच्या राजवटीत पाकिस्तानमधील हिंदूंना 10 वर्षांचा व्हिसा वाढवण्यात आला होता, जो 2017 पर्यंत वैध होता. त्यांना यादरम्यान त्यांचा व्हिसा वाढवण्यासाठी दिल्लीला जाण्याची आवश्यकता नव्हती आणि ते केवळ परदेशी प्रादेशिक माध्यमातून मिळवू शकत होते.
